Arjan Meesterburrie

Veel Ecuadoranen om mij heen beginnen bijna te schuimbekken als ik de naam van presidentskandidaat Lucio Gutiérrez laat vallen met zijn plannen om de economie te stabiliseren. “Hoe durft hij nog mee te doen aan de verkiezingen?!?” Gutiérrez pleegde in het verleden dan ook al eens een staatsgreep en moest jaren later als president per helikopter vanaf het dak zijn paleis vluchten onder toeziend oog van een woedende mensenmassa.

Voormalig kolonel én voormalig president Lucio Gutiérrez is één van de zeven kandidaten die het bij de verkiezingen op 17 februari opnemen tegen zittend president Rafael Correa.

In de krant El Comercio wordt hij beschreven als ‘pragmatische militair gebonden aan zijn verleden’. Dat is een hele adequate omschrijving, want het is vandaag precies 13 jaar na zijn staatsgreep waar hij vanmorgen vroeg al vol enthousiasme over twitterde:
(Vandaag 13 jaar na de glorieuze daad verenigen we ons opnieuw om deze corrupte regering te bevechten en te verslaan)

Mislukte staatsgreep
Als kolonel in het leger sloot Gutiérrez zich in 2000 aan bij massale protesten van Indianen tegen de toenmalig president. Het volk was toen woedend vanwege alle corruptie én dat hun Sucre werd ingeruild voor de dollar door de zware economische omstandigheden. Met de leider van de Indianenbeweging en een hoge rechter nam Gutiérrez toen heel eventjes de macht over, maar de driekoppige junta werd een dag later al weer afgezet door andere legerleiders. Lucio Gutiérrez moest een half jaar de gevangenis in.

President Gutiérrez
Toch lukt het hem om bijna drie jaar later als president verkozen te worden. Zijn beloften de corruptie aan te pakken en de armoede te bestrijden waren geloofwaardig, juist omdat hij zijn nek had uitgestoken bij het massale volksprotest. Maar zoals bij zovele Ecuadoraanse presidenten voor Correa kwam er nauwelijks iets terecht van zijn linkse populistische plannen.

Met zijn economische beleid nam Gutiérrez juist afstand van de arme bevolking. Hij liet zich door het IMF verleiden harde hervormingen door te voeren en dat leidde opnieuw tot een massaal volksprotest. Maar dit keer tégen hem.

Vluchten per helikopter
Gutiérrez werd beschuldigd op te treden als dictator, omdat hij baantjes regelde voor familie en vrienden en kritische rechters uit het Hooggerechtshof verving door volgzamere. Intussen werden de economische en sociale problemen in Ecuador alleen maar groter in plaas van kleiner.

Na een chaotische week in april 2005 waarin het leger weigerde mee te werken aan de door Gutiérrez uitgeroepen noodtoestand en het parlement hem uiteindelijk afzette moest hij zijn paleis ontvluchten.

Vanwege de woedende mensenmassa op het plein voor het presidentieel paleis in Quito moest dat vanaf het dak met een helikopter. Zo heb ik Balkenende het Torentje nooit zien verlaten.

Opnieuw naar de gevangenis
Gutiérrez vroeg en kreeg uiteindelijk asiel in buurland Colombia, maar kon het toch niet laten terug te keren naar zijn eigen Ecuador. Daar werd hij direct in de boeien geslagen en verdween hij opnieuw voor 6 maanden naar de cel.

Hij kwam vrij omdat de rechter het niet bewezen achtte dat Gutiérrez de nationale veiligheid had bedreigd. Maar meedoen aan de nieuwe verkiezing mocht hij niet. Daarom schoof hij zijn broer Gilmar Gutiérrez naar voren. Die haalde in 2006 nog altijd bijna een vijfde van alle stemmen, maar dat was lang niet genoeg om Rafael Correa van zijn eerste periode als president af te houden.

Volhardend politicus
Sinds een aantal jaar mag Lucio Gutiérrez zelf weer meedoen aan de verkiezingen. In 2009 werd hij met ruim een kwart van de stemmen tweede achter Rafael Correa. Die heeft de rol van de held van het volk, die Gutiérrez in 2000 nog was, overtuigend van hem overgenomen.

Toch doet Lucio Gutiérrez nu opnieuw een gooi naar het presidentschap. De speerpunten van zijn huidige campagne zijn het bestrijden van de corruptie, het verlagen van de belasting én het verhogen van de bijstandsuitkering. Maar niemand in mijn omgeving gelooft nog in de politicus Gutiérrez en al zijn beloften, ook fervente tegenstanders van Correa niet.

Gutiérrez zal met zijn populistische voorstellen ongetwijfeld nog wel een deel van de stemplichtige Ecuadoranen achter zich krijgen, maar bij lange na niet genoeg om weer een factor van belang te worden op het politieke toneel.

Kans gehad en verspeeld: “Gutiérrez belichaamt de oude vriendjespolitiek, die zich vooral druk maakt om persoonlijke belangen”, schrijft een politiek commentator vandaag in de regeringsgezinde krant El Telégrafo.

Werk aan de winkel voor Correa
Met tegenstanders met zo’n omstreden verleden is het niet zo gek dat Rafael Correa met ruim 60% in de peilingen onbedreigd afstevent op een nieuwe periode als president. Zeker omdat hij wél een belangrijk deel van zijn verkiezingsbeloften nakomt.

Al moet Correa in zijn volgende termijn net als Obama vanaf vandaag nog heel wat werk verzetten om de hoop op een betere toekomst die hij heeft opgewekt ook écht waar te maken.