De dag waarvan je niet wist of die ooit nog zou komen is nu toch hier. Na 13 jaar, 9 maanden en 18 dagen en vele trucs om aan de macht te blijven is Evo Morales opgestapt als president van Bolivia. “Als inheemse president en president van alle Bolivianen is het mijn plicht naar rust en vrede te streven”.
Morales is bezweken onder de druk van de aanhoudende protesten na het gesjoemel bij de presidentsverkiezingen van vorige maand. Tot woede van de oppositie en een groot deel van de bevolking riep hij zich tot winnaar uit, nadat hij op uitslagenavond niet genoeg voorsprong had op tegenstrever Carlos Mesa om al in de eerste ronde te winnen.
Zondagavond kondigde hij nadat behalve de oppositie en de demonstranten ook politie en leger daartoe hadden opgeroepen in een televisietoespraak zijn vertrek aan, maar sprak daarbij wel van een staatsgreep.
De eveneens zwaar bekritiseerde linkse president Nicolás Maduro van Venezuela herhaalde die beschuldiging later op de avond en viel de tegenstanders van Morales in felle bewoordingen aan: “We beschermen het leven van onze broeder Evo Morales die in gevaar verkeert tegen de fascisten met hun racisme en haat.”
Op Twitter stelt Morales dat hij er dan wel van beschuldigd wordt van Bolivia een dictatuur te hebben gemaakt, maar dat hij een vrij land achterlaat dat inclusief, waardig, soeverein en economisch sterk is.
Hemos estado en el Gobierno 13 años, nueve meses y 18 días gracias a la unidad y voluntad del pueblo Nos acusan de dictadura los que perdieron ante nosotros en tantas elecciones. Hoy Bolivia es una Patria libre, una Bolivia con inclusión, dignidad, soberanía y fortaleza económica
— Evo Morales Ayma (@evoespueblo) November 10, 2019
Tegenstanders beschuldigen hem er juist van de democratie in het Andesland om zeep te hebben geholpen en noemden hem openlijk dictator.
De vele trucs van Morales
Evo Morales werd in 2006 de allereerste inheemse president van Zuid-Amerika en werd in zijn beginjaren omringd door linkse vrienden als Hugo Chávez in Venezuela, de Kirchners in Argentinië, Lula da Silva in Brazilië en Rafael Correa in Ecuador.
Hij bond in het eerste gedeelte van zijn presidentschap met succes de strijd aan tegen armoede en de achterstelling van de indianen in Bolivia, die nota bene de meerderheid van de bevolking uitmaken.
Maar zoals bij zoveel Latijns-Amerikaanse leiders die lang in het zadel zitten, steeg de macht hem naar zijn hoofd. Terwijl een in 2009 aangenomen wet een president maximaal twee regeertermijnen toestaat, wilde Morales doodleuk aan een vierde termijn beginnen.
Voor de derde termijn die in 2014 aanving kwam hij met de stelling dat de wet voor een maximum regeertermijn pas werd aangenomen, nadat hij al president was. De bevolking pikte die truc, want hij werd toen nog met 61% van de stemmen herkozen.
Maar om een vierde termijn mogelijk te maken moest Morales zich in veel ingewikkelder bochten wringen. Eerst organiseerde hij in 2016 een referendum voor een grondwetswijziging waardoor hij zich toch herverkiesbaar zou kunnen stellen, maar dat verloor hij. Uiteindelijk kreeg de voormalige cocaboer van het met hem gunstig gezinde rechters gevulde Grondwettelijk Hof alsnog toestemming zich kandidaat te stellen.
Maar mede door deze truc waarmee hij de referendumuitslag simpelweg negeerde, was zijn populariteit inmiddels flink aangetast. Bij de eerste ronde van de presidentsverkiezingen op 20 oktober had Morales op uitslagenavond nog wel een nipte voorsprong op tegenstrever Carlos Mesa, zijn voorganger als president van Bolivia. Maar hij zou geen absolute meerderheid krijgen en ook niet minimaal tien procentpunt voorsprong en toen werden er plotseling geen uitslagen meer doorgegeven.
Oud-president Carlos Mesa (links) was bij de eerste ronde van de presidentsverkiezingen op 20 oktober 2019 de belangrijkste tegenkandidaat van Evo Morales (rechts)
Een dag later bleek Morales ineens wel een voorsprong van tien procentpunt te hebben: 47,07 procent tegen 36,51 procent voor Mesa. Maar deze verkiezingstruc was echt een brug te ver. De bevolking ging onder leiding van de jonge rechtse advocaat Luis Fernando Camacho de afgelopen weken massaal de straat op tegen de stembusfraude. Daar voegden zich afgelopen weekend ook politieagenten bij.
De Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) kwam deze zondag met een vernietigend oordeel over het verloop van de verkiezingen en sprak van “duidelijke manipulatie”. Morales dacht zijn huid nog te kunnen redden door nieuwe verkiezingen aan te kondigen, maar het was al te laat.
Nadat de hoogste militair van het land hem vroeg te vertrekken en ook de nodige ministers opstapten, keek Morales nog even in zijn trukendoos maar moest constateren dat die nu toch echt leeg was. “Als inheemse president en president van alle Bolivianen is het mijn plicht naar vrede en rust te streven”, zei hij bij de aankondiging van zijn vertrek. “Stop met het aanvallen van broeders en zusters en stop met brand stichten.”
‘Einde aan de tirannie’
De rust en vrede, die de afgelopen weken ver te zoeken was, moeten nu snel terugkeren met zijn vertrek en nieuwe verkiezingen waarvan nog onbekend is wanneer ze gaan plaatsvinden.
De belangrijkste tegenkandidaat Carlos Mesa bij de eerste ronde van de verkiezingen bedankte de bevolking van Bolivia voor het “vreedzame verzet” en schreef op Twitter ook: “Ik zal deze dag nooit vergeten. Het einde van de tirannie”.
A Bolivia, a su pueblo, a los jóvenes, a las mujeres, al heroísmo de la resistencia pacífica. Nunca olvidaré este día único. El fin de la tiranía. Agradecido como boliviano por esta lección histórica. Viva Bolivia!!!!!
— Carlos D. Mesa Gisbert (@carlosdmesag) November 10, 2019
Op straat is het opstappen van Morales zondagavond na bijna veertien jaar ook uitgebreid gevierd met uitbundig gezwaai met de rood-geel-groene vlag van Bolivia. Maar aanhangers van de afgetreden president zijn juist woedend over de “staatsgreep” die in hun ogen heeft plaatsgevonden en hebben volgens Reuters in de nacht van zondag vernielingen aangericht en brand gesticht in gebouwen in de steden La Paz en Santa Cruz.
En is er nog plek voor Morales in Bolivia? Hij zegt dat er een arrestatiebevel tegen hem is uitgevaardigd en er een inval is gedaan in zijn woning waar hij momenteel niet aanwezig is. Eerder waren er geruchten dat hij naar Argentinië zou vluchten en Mexico heeft hem in elk geval al politiek asiel aangeboden.
Arjan Meesterburrie 