Arjan Meesterburrie

Weer even geen thuisfeestjes meer in Nederland erg? In Ecuador gelden nog altijd strenge maatregelen, zoals een avondklok, een mondkapjesplicht, forse beperkingen van het autogebruik en een alcoholverbod in het weekend. Ook blijven de scholen voorlopig nog dicht.

Markt in Quito waar net als in heel Ecuador mondkapjes verplicht zijn

Na de duizenden doden in de miljoenenstad Guayaquil en omgeving aan het begin van de coronacrisis is het virus in Ecuador, ondanks overvolle ziekenhuizen en een oversterfte van 28.000 mensen tussen maart en juli, enigszins onder controle. Maar daar zijn wel aanhoudende forse vrijheidsbeperkende en economisch schadelijke maatregelen voor nodig, net als elders in Zuid-Amerika.

In grote delen van Ecuador, waaronder mijn woonplaats Cuenca, geldt doordeweeks een avondklok vanaf 21 uur en in het weekend al vanaf 19 uur. Van vrijdag tot en met zondag geldt er ook een verbod op de verkoop van alcohol. En auto’s mogen bij het stoplicht op oranje, zoals in de meeste provincies het geval is, maar de helft van de dagen de weg op.

Scholen zijn en blijven voorlopig dicht, ook als de zomervakantie in het berg- en junglegedeelte van het Andesland begin september voorbij is. En verder geldt binnen en buiten een mondkapjesplicht, wordt bij veel winkels en andere instellingen je temperatuur opgenomen en word je op sommige plekken ondergespoten met een desinfecterend middel alvorens je naar binnen mag. Op de grootste markt van Cuenca zelfs met chloor, waardoor je kleren naar de knoppen gaan. De landsgrenzen met buurlanden Colombia en Peru zijn nog altijd dicht, maar er is wel weer mondjesmaat internationaal luchtverkeer mogelijk.

Met al die maatregelen moet voorkomen worden dat mensen samenkomen, het virus zich blijft verspreiden en er weer verschrikkelijke situaties ontstaan zoals in maart en april in Guayaquil, toen er lijken op straat lagen in de snikhete miljoenenstad en er patiënten weggestuurd moesten worden omdat er geen plek meer was in de ziekenhuizen.

Ook nu zitten veel staatsziekenhuizen toch aan hun maximumcapaciteit en moet er voor een verblijf op de IC-afdeling in privé-ziekenhuizen fors betaald worden. Zo voelde de familie van een uiteindelijk aan Covid-19 overleden kennis zich genoodzaakt een loterij te organiseren om de ziekenhuisrekening te kunnen voldoen. De te winnen prijzen bestaan uit hun auto, hun smart-TV en andere waardevolle eigendommen. En dan is dit nog een familie uit de hogere middenklasse, die in elk geval de mogelijkheid heeft aan geld te komen.

De economie bevindt zich dan ook in een diepe crisis. Ondanks een begin augustus akkoord met internationale schuldeisers over herstructurering van de miljardenschulden, kan de regering van president Lenín Moreno op geen enkele manier zulke steun verlenen aan getroffen werknemers en bedrijven, zoals in Nederland en andere rijke landen wel is gebeurd.

De vele kleine ondernemers en de miljoenen mensen die hun kostje op dagbasis bij elkaar moeten scharrelen in de informele sector hebben al helemaal te kampen met een enorm geldgebrek sinds het virus vanuit Europa ook in Ecuador terechtkwam en staan al maanden in een pure overlevingsstand.

In Nederland na veel vrijheid in de zomer nu even geen feestjes thuis organiseren, zo nodig een mondkapje op en thuiswerken als dat kan zou dan toch ook wel moeten lukken?

De Nederlandse arts Els van der Linden verleent via haar medische praktijk en haar stichting ‘La Sonrisa Naranja‘ noodhulp in de zwaar door het coronavirus getroffen stad Guayaquil. Ziekenhuizen konden op het hoogtepunt van de uitbraak de stroom patiënten absoluut niet meer aan en mortuaria de doden niet. Veel mensen in haar wijk lijden ook honger, omdat ze vanwege de strenge lockdownmaatregelen nauwelijks nog hun dagelijkse kostje kunnen verdienen.

Na zes weken vrijwel onafgebroken aan het werk te zijn geweest, heeft de 42-jarige Els van der Linden dit weekend even adempauze genomen. Ze is samen met haar Ecuadoraanse man Gonzalo Bonilla al sinds 2008 actief in de ontwikkelingswijk ‘El Barrio Horizontes del Fortin’ in het noordwesten van Guayaquil. Omdat heel Ecuador nog tot zeker 4 mei in een lockdown verkeert, sprak ik haar telefonisch.

Wat kan jij als arts betekenen tijdens deze coronacrisis in Guayaquil?
“In eerste instantie de reguliere zorg, want als arts stort je je op je core business. Maar in het begin nu ongeveer 4 weken geleden waren er ineens heel veel mensen die heel erg ziek waren door het coronavirus en waar ik helaas helemaal niet zoveel voor kon doen. Dan moest ik zeggen: als ik je naar het ziekenhuis stuur wordt er waarschijnlijk niks met je gegaan, maar probeer maar. Of ik kon ze aanraden zelf zuurstof te gaan bestellen, maar dat is duur en zeker voor de mensen in deze arme wijk. Of met een spray-apparaat proberen te werken thuis. En als dat allemaal niet lukt, doe dan in elk geval maar een pan heet water om te stomen. Maar het was gewoon overmacht.”

Was er bij al die mensen ook daadwerkelijk het coronavirus vastgesteld, er is toch een groot gebrek aan testen? 
“Ik weet het natuurlijk nooit zeker, want ik heb geen tests. Maar ze hebben wel alle symptomen ervan, dus dan zal het wel coronavirus zijn. Mensen met hoge koorts. Mensen die aan het hoesten zijn, maar geen slijm opgeven. Mensen die vertellen waar ze last van hebben en heel weinig zuurstof in hun bloed hebben. Die combinatie was voor mij dan wel duidelijk: dit is coronavirus. Maar het was heftig om mensen gewoon naar huis te sturen met de boodschap: ‘ik weet echt niet wat ik voor je kan doen’. Dat was heel zwaar en heel moeilijk. Ik heb ook verschillende mensen gehad die overleden zijn. Een buurman van mij van 53 bijvoorbeeld en een apotheker die al jarenlang actief was in de wijk die denk ik niet ouder dan 45 is. Het hakt er in de wijk echt in dat het mensen zijn die zo jong zijn.”

Heb je er zicht op hoeveel mensen die jij hebt gezien in je kliniek zijn overleden en hoeveel er ook herstellen?
Net als in Nederland hebben veel mensen hier in Ecuador ook gewoon een lichte infectie, ze kunnen dan best hoge koorts hebben en zich echt rot voelen, maar komen er dan weer overheen. Ook oudere mensen en ik heb geen idee waarom sommige mensen wel en andere mensen niet. In mijn eigen wijk van zo’n vier a vijf blokken weet ik zeker dat er zes tot zeven mensen zijn overleden. Maar van de mensen die bij mijn zijn gekomen moeten dat er veel meer zijn geweest. Van zeker dertig tot veertig mensen die ik heb gezien in mijn praktijk dacht ik ‘die gaan het niet overleven’.

Iedereen heeft beelden uit Guayaquil kunnen zien van families die hun overleden dierbaren improvisorisch opgebaard op straat hebben gelegd, omdat de mortuaria overbelast waren. Wat heb jij daar van meegekregen?
Het lijkt nu beter te gaan, maar een van de eerste mensen die op nationale en internationale televisie te zien waren was in mijn eigen wijk. Die mensen lagen gewoon weg te rotten in hun huis. Wat kun je ermee doen? Het is heel warm in Guayaquil. Het gaat stinken en er zijn ook nog andere mensen in huis en misschien ook wel kinderen. Dus als je geen plek vindt om die persoon te begraven dan moet ‘ie in elk geval het huis uit. Het is vreselijk en ik moet er niet aan denken dat het gebeurt, maar het gebeurde wel. Ik heb van een vrouw gehoord die zelf het coronavirus had en wiens oom overleden was in een ziekenhuis. Twee dagen later gingen ze hem zoeken en vonden in één van de containers die ze daar hadden een zak met zijn naam erop. Ze wilden hem nog één keer zien, maar toen de zak open ging bleek er iemand anders in te zitten. Zij kon dus geen afscheid nemen.

Door de lockdown mogen mensen ook niet de straat op om hun dagelijkse kostje te verdienen, dus jullie zijn ook voedselpakketten gaan uitdelen. Hoe zorg je dat die op de goede plek terecht komen?
We vragen mensen in de wijk die wij al heel lang kennen en vertrouwen wie nog wel een inkomen hebben en wie niet. En dan horen we: “Die mensen niet, want die man werkt nog en heeft nog wel een beetje inkomen, maar die mensen daarnaast die hebben echt helemaal niks meer dus die wel.” Daar varen we op. We kunnen niet alle 17.000 mensen helpen die we kennen via onze stichting, dus we moeten selecteren met hulp van mensen uit de buurt.

Waar bestaan de honderden pakketten die jullie wel uit kunnen delen uit?
We krijgen wat van de voedselbank hier in Guayaquil en we konden met hulp van Nederlandse kennissen ook bij grote bedrijven als Nirsa en Unilever/Jaboneria Nacional terecht voor grote balen pasta, dozen met tonijn en ook fruit, groente en vlees. Daarnaast kopen we zelf rijst bij met donaties uit Nederland en uit Ecuador. En met een groepje van vier, vijf mensen gaan we dan pakketten samenstellen en dat is heel veel werk, maar wel heel leuk. Iedereen werkt natuurlijk met handschoenen en mondkapjes voor. En dan kunnen alleen mensen die op de lijst staan bij ons langskomen, want we hebben niet meer pakketten. Dat is soms heel zuur en heel moeilijk, want er komen dan mensen langs die ook eten nodig hebben die niet op de lijst staan. Maar als je niet meer hebt, dan kun je ook niet meer geven.

Dat geeft aan dat de nood erg hoog is. Betekent dat ook dat de overheid faalt of is de crisis simpelweg te groot en te plotseling gekomen?
Ik wil daar niet de overheid de schuld van geven. Ik denk ook echt dat de regering probeert te helpen met die nooduitkering van 60 dollar per maand. Veel mensen hebben helemaal niets en dat is in elk geval iets. Er zijn gewoon te veel mensen die hulp nodig hebben. En als ze die lockdown niet hadden afgekondigd zouden er nog veel meer mensen dood zijn gegaan en was het nog erger geweest. Dus er zit ook niets anders op dan te zeggen ‘je moet binnen blijven, dusniet werken en geen contact met elkaar hebben’. Het is natuurlijk drie weken vreselijk geweest, maar daardoor gaat het nu stukken beter.

De regering heeft inmiddels ook aangekondigd dat de strenge lockdown vanaf 4 mei stapje voor stapje versoepeld gaat worden. Heb jij de indruk dat de ziekenhuizen het inmiddels weer aan kunnen?
Ja, want ik hoor van mijn man die voor het ministerie van Gezondheidszorg werkt en van mijn laborant van de IESS (het nationale gezondheidssysteem) dat er echt minder infecties zijn. Mensen kunnen weer naar ziekenhuizen toe als ze zuurstof nodig hebben en kunnen weer opgenomen worden, dus er komt weer ruimte. En ik merk ook in mijn eigen praktijk dat ik de afgelopen weken geen ernstige coronavirusgevallen meer heb gezien en dat is een positieve ontwikkeling.

Meer weten over het werk van Els van der Linden of een donatie doen? Ga dan naar de website van haar stichting  ‘La Sonrisa Naranja’

Ecuador houdt met voorlopig nog ‘slechts’ 168 gevallen z’n hart vast voor het coronavirus en heeft daar alle reden toe. Sinds dinsdag is het land in een vrijwel volledige lockdown, dat door politie en leger wordt gehandhaafd op straffe van torenhoge boetes of zelfs een tot drie jaar cel. In Guayaquil is woensdagmiddag de landingsbaan van de luchthaven in opdracht van de burgemeester geblokkeerd om vluchten uit Europa te weren, ook van KLM.

Het IESS-ziekenhuis in Cuenca in betere tijden

“Als mensen zouden weten hoeveel IC-bedden er zijn in Cuenca, dan zou er geen vlieg meer naar buiten gaan”, zei een arts begin deze week in mijn bijna 500.000 inwoners tellende woonplaats hoog in de Andes. Het nationale zorginstituut IESS kampt al tijden met grote tekorten en daarom houdt heel Ecuador het hart vast voor de komende maanden.

In de vele privé-klinieken zal fors betaald moeten worden voor Covid 19-behandelingen en zullen artsen bij een beddentekort vast en zeker hun familie en vrienden voortrekken, is de vrees onder grote lagen van de bevolking.

Er waren tot woensdag in totaal 168 bevestigde besmettingen in Ecuador en drie sterfgevallen. Maar ook hier wordt lang niet iedereen met klachten getest, dus het werkelijke aantal ligt ongetwijfeld fors hoger. En aangezien het coronavirus hier ruim een week later de kop opstak dan in Nederland gaat het aantal gevallen ondanks de vrijwel volledige lockdown ook nog wel flink stijgen de komende weken.

Los van het gebrekkige zorgsysteem is er ook al gelijk forse paniek ontstaan over de economische gevolgen. Anders dan in Nederland is er hier nauwelijks geld beschikbaar voor steunpakketten en de sterk gedaalde olieprijs zorgt alleen maar voor nog grotere problemen voor de nationale schatkist. Die waren al ernstig en daardoor werd in oktober een groot bezuinigingspakket aangekondigd. Na wekenlange felle protesten tegen vooral de afschaffing van de subsidies op brandstoffen werd dat pakket deels teruggedraaid.

Heel veel mensen zijn hier kleine zelfstandigen en zien per direct hun inkomsten wegvallen. Voor bedrijven groot en klein geldt ter bescherming van de werknemers voorlopig een verbod op ontslagen, maar waar ze op langere termijn het geld voor de salarissen vandaan moeten halen als hun omzet fors omlaag gaat is ondanks voorlopig uitstel van belastingverplichtingen nu nog een raadsel. Het restaurant van mijn vrouw mag bijvoorbeeld geen klanten meer ontvangen en kan lang niet genoeg inkomsten vergaren uit bezorgmaaltijden om aan alle verplichtingen te voldoen.

Uitgaansverbod

In het hele land geldt sinds dinsdag dat behalve voor boodschappen, medicijnen en zorg voor familie en vrienden, alleen mensen met vitale beroepen de deur uit mogen. Auto’s mogen afhankelijk van het laatste cijfer van het nummerbord de ene dag wel de straat op en de andere dag niet. Voor het overtreden van die noodverordening kan je in theorie een tot drie jaar in de cel verdwijnen. Naar buiten voor een ontspannen wandelingetje, hardlooprondje of fietstochtje zit er dus niet in, terwijl dat wel erg lekker zou zijn met alle kinderen al bijna een week thuis van school.

Minister van Binnenlandse Zaken María Paula Romo toonde zich tevreden over de manier waarop de Ecuadoraanse bevolking zich al vanaf het begin aan de opgelegde lockdown-maatregelen houdt: “We wisten dat er op dag één problemen zouden zijn, maar over het algemeen zijn we tevreden over de manier waarop mensen er gehoor aan geven.”

Mijn zoontjes Tomás en Alex thuis aan het verven

In de miljoenenstad Guayaquil, waar de meeste besmettingen zijn, geldt al vanaf 16 uur tot de volgende ochtend 5 uur een avondklok. In de hoofdstad Quito zijn boetes tot 6.000 dollar aangekondigd voor mensen die zich niet aan het uitgaansverbod houden. Ook in mijn eigen Cuenca waren de straten tijdens de normaal zo drukke ochtendspits vrijwel volledig uitgestorven, constateerde ik woensdagochtend met eigen ogen.

Geweerde vluchten en gestrande Nederlanders

Binnenkomende vluchten zijn inmiddels volledig verboden, ook voor Ecuadoranen die nu nog terug zouden willen keren vanuit het buitenland. Dat verbod wordt zo streng gehandhaafd dat auto’s van de gemeente Guayaquil dinsdagmiddag de landingsbaan blokkeerden van de internationale luchthaven van de stad. Burgemeester Cynthia Viteri wilde voorkomen dat vliegtuigen van Iberia vanuit Madrid en van KLM vanuit Amsterdam zouden landen die gestrande passagiers wilden ophalen. Die waren leeg uit Europa gekomen.

En otro video captado desde un helicóptero se puede ver los vehículos del Municipio de Guayaquil, ATM y Policía Metropolitana ubicados en la pista del Aeropuerto José Joaquín de Olmedo impidiendo las operaciones de aterrizajes y despegues. #Ecuador #COVID2019ec pic.twitter.com/125RLay85e

— Juanka Villagomez (@JuankVillagomez) March 18, 2020

Via sociale media sijpelen ook berichten door van gestrande Nederlanders die terug naar huis willen. Uitgaande vluchten zijn nog wel toegestaan, maar die van KLM van Quito naar Amsterdam zitten al helemaal vol. De ambassade staat in contact met de in Ecuador gestrande reizigers, maar laat weten in deze situatie geen vervoer te kunnen regelen of vlucht terug naar Nederland.

Reisorganisaties zijn verantwoordelijk een plek te regelen waar ze langere tijd kunnen verblijven, maar intussen starten ook in Ecuador woonachtige Nederlanders initiatieven om hun gestrande landgenoten op te vangen.

Corona in de aanbieding

De supermarkten zijn gelukkig nog volop bevoorraad en na aanvankelijk agressief hamstergedrag is de rust bij het boodschappen doen weer grotendeels teruggekeerd. Ook aan gas zal geen tekort ontstaan, beloven de autoriteiten.

Biermerk Corona had intussen een mooie aanbieding. Het was in mijn supermarkt vier halen en twee betalen nu de naam van het biertje voor altijd verbonden zal blijven met het virus waar vele mensen aan overlijden en waardoor nu de hele wereld piepend en krakend tot stilstand komt.

Net als elk land ter wereld is Ecuador vol van zorgen over de komende weken en maanden in deze ongekende crisis. Maar met het rammelende zorgsysteem en de zwakke economie zullen de klappen hier ongetwijfeld nog harder zijn dan in het doortastende en ontwikkelde Nederland.