Arjan Meesterburrie

De zelfverklaarde interim-president Juan Guaidó heeft zijn machtsovername van deze week voorbereid met buitenlandse hulp. Hij reisde volgens persbureau AP halverwege december naar Washington, Brazilië en Colombia voor geheim overleg over zijn strategie om de regering van Maduro te proberen te verdrijven.

In een knappe reconstructie schrijft AP dat Guaidó voor zijn risicovolle buitenlandse reis stiekem de nauwelijks gecontroleerde grens met Colombia overstak. Hij wilde niet dat douaniers hem zouden tegenhouden, zoals ze vaak doen met oppositieleden die naar het buitenland willen.

Met wie Guaidó precies heeft gesproken in de VS noemt AP niet, maar het gaat om regeringsvertegenwoordigers. Hij en zijn medestanders hebben daarna ook veelvuldig contact met hen gehouden. Ook had Guaidó Colombia van tevoren al verzekerd dat hij zichzelf tot president zou uitroepen op de historische datum 23 januari. Analoog aan de door hem gehoopte omwenteling nu, werd in 1958 in Venezuela de dictator Marcos Pérez Jiménez verdreven en de terugkeer naar democratie ingezet.

Dat de VS Guaidó al vrijwel onmiddellijk nadat hij zichzelf tot president uitriep erkende is in dit licht nog beter te begrijpen. Ook Brazilië, Colombia, andere Latijns-Amerikaanse landen en Canada volgden razendsnel met de erkenning van het presidentschap van de drie weken geleden nog nauwelijks bekende parlementsvoorzitter.

De nog altijd zittende president Nicolás Maduro beweert al jaren dat de oppositie met behulp van de VS en Colombia een staatsgreep tegen hem willen plegen en deze reconstructie van AP zal hem dan ook goed uitkomen om de VS met enig recht van imperialisme te beschuldigen.

Ontspannen openbaar optreden Guaidó

Juan Guaidó zelf heeft zich vrijdag voor het eerst sinds hij zich had uitgeroepen tot interim-president weer in het openbaar vertoond. In een toespraak voor duizenden aanhangers die tegelijkertijd een heuse persconferentie was voor nationale en vooral internationale journalisten toonde hij zich zeer ontspannen en uiterst vastberaden.

Hij las vol enthousiasme de lange lijst van landen op die hem steunen en sprak daarvoor zijn grote dank uit. Hij grapte daarbij dat alleen Zuid-Ossetië hem niet erkent. Hij stelde dat daarmee in twee dagen tijd meer is bereikt dan in de afgelopen zes jaar sinds het aantreden van Maduro bij elkaar.

Verder kondigde de nog maar 35-jarige Guaidó nieuwe protesten aan en riep hij sympathisanten op om zondag de amnestiewet voor militairen uit te printen en uit te delen aan familie, vrienden en buren die in het leger zitten. Zo hoopt hij de lagere regionen van het leger over te halen zijn kant te kiezen, terwijl de legertop Maduro vooralsnog blijft steunen.

Guaidó kondigde ook humanitaire noodhulp uit het buitenland aan. Zo verwelkomde hij de eerste 20 miljoen dollar die de VS donderdag hadden toegezegd en beloofde hij dat er ook uit onder andere Brazilië en Colombia voedsel en medicijnen aankomen. Hoe precies is niet helemaal duidelijk, maar dat moet gebeuren met een door zijn aanhang gecontroleerde corridor.

Een opvallend moment was ook het luide gejuich na de eerste vraag die een journalist hem mocht stellen. Zij sprak hem aan met ‘president’ en dat leidde onder zijn duizenden aanwezige aanhangers tot groot enthousiasme. Want hoewel hij nog nauwelijks daadwerkelijke macht heeft was dat een duidelijk teken dat Guaidó niet zomaar het zoveelste oppositielid is die de strijd aangaat met Maduro.

Later op de dag maakt Guaidó ook bekend dat hij het Venezolaanse consulaat in de Amerikaanse stad Houston in handen heeft. Maduro heeft al het personeel van de ambassade en consulaten in de VS opgeroepen terug te keren naar Venezuela, maar een vrouwelijke official van de vestiging in Houston heeft Guaidó persoonlijk verzekerd dat zij namens zijn interim-regering op haar post zal blijven.

Maduro is voorlopig nog niet weg

Maar hoeveel hoop iedereen die Maduro weg wil hebben uit al deze stapjes van deze vrijdag ook put, de socialistische president zit nog altijd op zijn post en zal daar de komende dagen en weken hoogstwaarschijnlijk ook wel blijven. Hij geniet nog altijd de cruciale steun van de legertop, het staatsoliebedrijf en Rusland en China. Tijdens de toespraak van Guaidó vrijdagmiddag riep hij vanuit zijn presidentiële paleis op de staatstelevisie op tot een ‘nationale dialoog’.

Maar voor Guaidó en zijn aanhang is er maar één uitweg uit de impasse en dat zijn eerlijke en vrije verkiezingen. Een ‘nep-dialoog’ heeft geen zin, zei hij. Maduro beweert overigens dat er in tegenstelling tot wat de zelfverklaarde interim-president zegt wel degelijk overleg is geweest tussen belangrijke leden van zijn regering en Guaidó.

Deze zaterdag vergadert de VN Veiligheidsraad over de situatie in Venezuela, maar aangezien ook Rusland en China daar deel van uitmaken zal er niet veel meer uitkomen dan een oproep aan de partijen om met elkaar in gesprek te gaan, hoe graag de VS, andere westerse landen en de meeste Latijns-Amerikaanse landen ook zouden willen dat Maduro wordt gedwongen het podium te verlaten.

De zelfverklaarde interim-president Juan Guaidó van Venezuela mag dan wel de steun hebben van de VS, Canada en vrijwel alle landen in de regio echte macht heeft hij niet. Terwijl Guaidó na het afleggen van de eed ten overstaan van tienduizenden dolenthousiaste demonstranten onder lijkt te zijn gedoken, sprak het Venezolaanse leger de steun uit voor de zittende socialistische president Nicolás Maduro.

Het leger liet op de avond van de historische protestdag van woensdag 23 januari weten niet achter Juan Guaidó te staan en zonder steun van de militairen blijft kan hij geen werkelijke macht uitoefenen.

En het leger is niet de enige overgebleven steunpilaar van Maduro. Ook de politie, de rechterlijke macht en staatsoliebedrijf PDVSA zijn nog op de hand van de socialistische leider. De export van olie vormt maar liefst 95% van de inkomsten van de regering.

Daarnaast weet Maduro zich naast ‘usual suspects’ als het eveneens socialistische Cuba en Bolivia zich ook nog gesteund door Rusland en China, die zijn regime de laatste jaren met forse leningen en investeringen overeind hebben gehouden. Rusland doet dat wel enthousiaster dan China, maar zolang zij hun handen niet van Maduro aftrekken kan Guaidó ook geen economische macht uitoefenen.

LEES OOK: Venezuela heeft na historische protestdag twee presidenten

Maar de geest is met de zelfbenoeming van Guaidó, de honderdduizenden mensen die eindelijk weer de straat op durfden te gaan om te protesteren én de volle steun van de VS nu wel uit de fles in Venezuela. De interim-president die drie weken geleden nog een grote onbekende was, heeft de hongerlijdende bevolking weer hoop gegeven. Wel vielen er volgens mensenrechtenorganisatie Observatorium voor Sociale Rechten al veertien doden bij de protesten.

Guaidó tweette vanaf zijn onbekende verblijfsplek dat ten zeerste te betreuren: “Ik heb geen woorden voor de pijn die ik voel nadat ik hoorde dat er Venezolanen zijn gedood tijdens de protesten. Voor hun families kan ik niks meer doen dan beloven dat gerechtigheid en vrede zullen terugkeren in ons vaderland.”

No tengo palabras para expresar el dolor que siento al seguir enterandome que venezolanos han sido asesinados durante las protestas en las últimas horas.

A sus familias, solo les puedo garantizar que la Justicia y la Paz reinará en nuestra patria.

— Juan Guaidó (@jguaido) 24 januari 2019

Hij bedankte op Twitter ook alle landen en leiders die hun steun voor hem hebben uitgebreid, onder wie de Amerikaanse president Donald Trump en de Franse president Emmanuel Macron.

Trump zinspeelde al eerder op militair ingrijpen en ook al zal het daar hoogstwaarschijnlijk niet zo 1-2-3 van komen, de Verenigde Staten zullen de oppositie voluit steunen bij de pogingen de regering van Maduro te verdrijven.

Beluister hier mijn laatste bijdrage op BNR Nieuwsradio hierover terug.

Parlementsvoorzitter Juan Guaidó heeft zich uitgeroepen tot president van Venezuela. Hij deed dat op de dag dat honderdduizenden Venezolanen na anderhalf jaar weer de straat op durfden om te protesteren tegen het regime van de zittende socialistische president Nicolás Maduro. De meeste Zuid-Amerikaanse landen, de VS en Canada hebben de 35-jarige Guaidó vrijwel onmiddellijk erkend als interim-president.

Venezuela verkeert onder Nicolás Maduro in een almaar uitzichtlozer wordende crisis. Er is een groot gebrek aan voedsel en medicijnen en het land kampt met een omgekende hyperinflatie. Zeker 3 miljoen Venezolanen zijn al op de vlucht geslagen naar buurlanden.

Hoewel de oppositie in Venezuela sinds december 2015 een ruime meerderheid in het parlement heeft, wist Maduro tot nu toe zijn macht vast te houden. Hij liet het hooggerechtshof het parlement bijna twee jaar geleden simpelweg aan de kant schuiven. Op 10 januari werd hij beëdigd voor een tweede termijn, maar aangezien de presidentsverkiezingen verre van eerlijk zijn verlopen, wordt zijn presidentschap door velen in binnen- en buitenland als illegaal bestempeld.

De nog erg jonge Juan Guaidó greep op de historische datum 23 januari zijn kans een greep te doen naar de macht. Op ’23 de enero’ 1958 werd een coup gepleegd tegen toenmalig dictator Marcos Pérez Jiménez en daarmee werd de terugkeer naar de democratie ingezet. Dat wil Guaidó nu ook als interim-president. Hij verklaarde toen hij zichzelf ten overstaan van tienduizenden dolenthousiaste Venezuela tot president uitriep een overgangsregering te willen leiden in aanloop naar vrije en eerlijke verkiezingen.

In een interview met NRC-collega Nina Jurna benadrukte hij woensdagochtend al dat de grondwet hem als parlementsvoorzitter het recht geeft zich uit te roepen tot interim-president aangezien Maduro niet legitiem is gekozen. Maar Guaidó gaf aan dan wel ruim draagvlak te willen hebben:

“Ik heb aangegeven dat ik het alleen wil doen als de bevolking en het parlement achter me staan. En ik hoop van harte dat het leger zich losmaakt van Maduro en inziet dat het nu de kant van de bevolking moet kiezen.”

Maar echte macht heeft hij voorlopig niet, want direct na zijn toespraak dook Guaidó onder om te voorkomen dat hij net als vele eerdere oppositieleiders in de gevangenis wordt gegooid. Voor zijn benoeming als nieuwe voorzitter van het parlement drie weken geleden was Juan Guaidó nog een grote onbekende.

Steun van de VS en vrijwel de hele regio

De Amerikaanse vicepresident Mike Pence had de Venezolaanse oppositie aan de vooravond van de historische protestdag al een hart onder de riem gestoken door te stellen dat de VS de demonstranten steunt en zal blijven steunen tot de democratie hersteld is.

As the good people of Venezuela make your voices heard tomorrow, on behalf of the American people, we say: estamos con ustedes. We are with you. We stand with you, and we will stay with you until Democracy is restored and you reclaim your birthright of Libertad. pic.twitter.com/ThzIAqBoRn

— Vice President Mike Pence (@VP) 22 januari 2019

President Trump erkende het interim-presidentschap van Guaidó dan ook al vrijwel direct nadat hij zichzelf als tijdelijk leider van Venezuela had uitgeroepen.

Dat was koren op de molen voor zittend president Nicolás Maduro die geenszins van plan is af te treden en zijn aanhang tijdens een tegendemonstratie liet weten de banden met de door de socialisten toch al zo gehate Verenigde Staten te verbreken en dat alle Amerikaanse diplomaten binnen 72 uur het land moeten verlaten. Hij sprak van een staatsgreep van de oppositie.

Naast de VS hebben ook Canada en de meeste landen in de regio Juan Guaidó erkend als interim-president. Vooralsnog blijven alleen Bolivia en Cuba president Maduro openlijk steunen.

De Europese Unie roept bij monde van buitenlandchef Federica Mogherini in een enigszins wollige verklaring op tot “vrije en geloofwaardige” verkiezingen en zegt het parlement dat Juan Guaidó leidt te steunen, maar spreekt zich niet expliciet uit over zijn claim op het presidentschap.

Maduro krijgt voorlopig steun leger

Nicolás Maduro volgde in 2013 de zeker bij armen geliefde Hugo Chávez op na een nipte en omstreden verkiezingswinst, maar bleek al snel totaal incompetent. De dalende olieprijzen waren funest voor het vrijwel geheel van olieproductie afhankelijke land, maar de voormalig buschauffeur bleek op geen enkele manier in staat de crisis aan te pakken. Met steun van het leger, de in de zak van de regering zittende rechterlijke macht en intimidatie van de oppositie kon hij aan de macht blijven en gleed Venezuela af naar een dictatuur.

Het leger blijft Maduro vooralsnog steunen. In een verklaring woensdagavond lokale tijd stelde de militaire leiding niet achter Guaidó te staan. De grote vraag is hoe lang dat zo blijft nu de bevolking in de hoofdstad Caracas en vele andere Venezolaanse steden zo massaal de straat op is gegaan en de internationale gemeenschap overduidelijk de kant van de oppositie heeft gekozen. Ook al kan de legertop zich goed verrijken onder het regime van Maduro en zorgt de regering er wel voor dat de gewone soldaten en hun families ook voldoende eten hebben. In zijn toespraak woensdagmiddag riep Maduro het leger op te helpen de eenheid en discipline in het land te bewaren.

Venezuela wacht samen met alle gevluchte landgenoten in het buitenland in spanning af hoe de regering gaat proberen aan de macht te blijven en bidt dat er nu geen nieuwe geweldsgolf uitbreekt, zoals rond de vorige protesten in 2017. Toen vielen zeker 125 doden en een veelvoud aan gewonden.

Ook in de afgelopen twee dagen zijn volgens de mensenrechtenorganisatie Observatorium voor Sociale Rechten al dertien doden gevallen bij rellen tegen Maduro.

Maar hoe het na deze historische 23 januari 2019 ook verder gaat, het zal nog jaren duren voordat de Venezolaanse economie weer enigszins is hersteld en het weer leefbaar wordt in het olierijke land op 30 kilometer van de Nederlandse Antillen waar premier Mark Rutte van zondag t/m dinsdag nog op bezoek was.